Kinh nguyệt là bản năng thiên bẩm trong chức năng sinh sản của người phụ nữ. Khi không có kinh nguyệt hoặc kinh nguyệt liên tục bị mất trong ít nhất 3 chu kỳ liên tục có thể gây ảnh hưởng trầm trọng tới khả năng sinh sản của nữ giới.

Người con gái đến tuổi dậy thì rồi trưởng thành, đang ở tuổi sinh đẻ nhưng lại không có kinh nguyệt hàng tháng thì gọi là vô kinh. Bình thường, tuổi bắt đầu có kinh ở các bé gái khoảng từ 13 - 16 tuổi. Ở một số em có thể sớm hơn (10 - 12 tuổi), có trường hợp lại muộn hơn (18 - 20 tuổi). Mặc dù vô kinh không phải là một bệnh, mà có thể chỉ là triệu chứng của chứng bệnh khác nhưng nó luôn gây ra sự lo lắng và căng thẳng đối với hầu hết các phụ nữ.

Vô kinh được chia ra hai nhóm: Vô kinh nguyên phát là trường hợp đã quá tuổi đáng lẽ phải có kinh mà em gái vẫn không có. Vô kinh thứ phát là trường hợp người phụ nữ đã từng có kinh từ một lần trở lên nhưng lại không có trong 3 chu kỳ liên tục trở lên. Còn một thuật ngữ nữa là “vô kinh sinh lý” nhằm chỉ tình trạng không có kinh khi người phụ nữ có thai do chịu tác động của các chất nội tiết từ buồng trứng và rau thai.

 

Vô kinh còn được chia ra hai loại: vô kinh giả và vô kinh thật.

Vô kinh thật là những trường hợp cơ quan sinh dục ngoài của người phụ nữ có cấu tạo như bình thường nhưng từ tuổi dậy thì đến lúc trưởng thành chưa bao giờ thấy kinh.

Vô kinh giả khi người phụ nữ thực sự vẫn có kinh hàng tháng nhưng máu kinh không chảy được ra ngoài (để biết là có kinh) mà lại đọng ở bên trong do khuyết tật ở bộ máy sinh dục như không có âm đạo, màng trinh bị bịt kín...

Các nguyên nhân thường gặp của vô kinh

Nhận biết vô kinh không khó, nhưng nguyên nhân cụ thể của vô kinh thì còn là vấn đề nan giải, đôi khi làm đau đầu cả thầy thuốc chuyên khoa. Có thể chỉ ra những yếu tố chủ đạo gây vô kinh là:

Do các yếu tố sức khỏe: Có thể gặp vô kinh ở người quá gầy yếu do suy dinh dưỡng, do thiếu máu, nhiễm độc, có bệnh gan, bệnh thận mạn tính... Tình trạng vô kinh còn có thể bắt đầu từ nguyên nhân dùng thuốc kéo dài. Các loại thuốc như thuốc chống loạn thần, thuốc chống trầm cảm, hóa trị liệu và thuốc trị bệnh ung thư, thuốc chuyển hóa... cũng có thể có tác dụng phụ gây rối loạn hormon, ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và vô kinh. Vô kinh có thể xuất hiện ở trường hợp gặp các cú sốc về tinh thần, các sang chấn tâm lý, có những biến động về tâm thần quá mức như vui, buồn, tang tóc, sợ hãi, vất vả, thay đổi môi trường sống...

Vô kinh do rối loạn nội tiết: Chu kỳ kinh nguyệt được chi phối bởi hoạt động trục hạ đồi - tuyến yên - buồng trứng với cơ quan đích là tử cung. Nếu một trong các cơ quan trên bị ảnh hưởng sẽ gây rối loạn kinh nguyệt, trong đó có vô kinh hoặc do các rối loạn của các tuyến nội tiết khác trong cơ thể như tuyến thượng thận, tuyến giáp trạng...

Vô kinh do bất thường, dị tật: Người phụ nữ có dị tật hay bị khuyết tật của cơ thể hoặc của bộ phận sinh dục, đặc biệt ở buồng trứng, tử cung cũng gây nên vô kinh. Tình trạng này xảy ra do bị rối loạn di truyền về nhiễm sắc thể khiến cơ thể nói chung, đặc biệt bộ phận sinh dục không phát triển. Người mang dị tật bẩm sinh không có buồng trứng, không có tử cung thì không thể có kinh. Có khi tuy có buồng trứng, có tử cung nhưng lại không có âm đạo hoặc do màng trinh bịt kín âm đạo gây nên tình trạng vô kinh giả. Không ít trường hợp phụ nữ do bệnh tật hay tai biến của chửa đẻ gây tổn thương ở não hoặc phải cắt bỏ tử cung, buồng trứng sẽ bị vô kinh sau mổ. Những bệnh ở ngay tử cung, đặc biệt bệnh lao tử cung, những trường hợp phải nạo, hút thai nhiều lần khiến mất hết niêm mạc tử cung hoặc làm cho tử cung bị dính sẽ đưa đến thiểu kinh (kinh ít) hoặc vô kinh.

Khắc phục thế nào?

Các triệu chứng khác có thể đi kèm với vô kinh như dịch tiết âm đạo thất thường, đau đầu, rụng tóc, mọc nhiều lông trên mặt, giảm thị lực... Ở trường hợp vô kinh nguyên phát thì chắc chắn hoạt động của buồng trứng sẽ trục trặc, sự phóng noãn có thể diễn ra nhưng rất khó thụ thai. Còn trường hợp vô kinh thứ phát, hoạt động rụng trứng cũng không đều đặn, do đó việc thụ thai cũng rất khó khăn. Vì vậy, vô kinh cũng là nguyên nhân lớn của hiếm muộn.

Một trong những biện pháp khắc phục vô kinh là chị em nên duy trì một lối sống lành mạnh vì điều này có ảnh hưởng lớn đến chu kỳ kinh nguyệt. Tập thể dục đều đặn và vừa sức mỗi ngày. Những phụ nữ không hoạt động thể chất hoặc hoạt động thể chất quá nhiều cũng thường có nguy cơ bị vô kinh. Thực hiện chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng, đủ chất. Biết cân bằng và dung hòa giữa công việc và gia đình, nghỉ ngơi và giải trí hợp lý... Khi thấy có bất thường về kinh nguyệt, chị em cần đi khám chuyên khoa để được điều trị sớm. 

BS. Tâm Anh